• W jaki sposób ustala się wysokość ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy?

Podstawa prawna

Sposób ustalania wysokości ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy jest do pewnego stopnia pochodną sposobu ustalania wynagrodzenia urlopowego (Ł. Pisarczyk [w:] Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2012, str. 853). Szczegółowe reguły obliczania tego świadczenia zostały określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8.01.1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.

Składniki wynagrodzenia za pracę

Zgodnie z rozporządzeniem, przy ustalaniu wynagrodzenia, należy brać pod uwagę wszystkie składniki wynagrodzenia za pracę, z wyjątkiem:

  • jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie,
  • wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju,
  • gratyfikacji (nagród) jubileuszowych,
  • wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, a także za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
  • ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,
  • dodatkowego wynagrodzenia radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego,
  • wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
  • kwoty wyrównania do wynagrodzeniaza pracę do wysokości minimalnego wynagrodzeniaza pracę,
  • nagród z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, należności przysługujących z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej,
  • odpraw emerytalnych lub rentowych albo innych odpraw pieniężnych,
  • wynagrodzenia i odszkodowania przysługującego w razie rozwiązania stosunku pracy

Ustalanie wysokości ekwiwalentu

Ustalanie wysokości ekwiwalentu można podzielić na 3 etapy:

  1. obliczenie podstawy ekwiwalentowej
  2. obliczanie współczynnika do ustalenia ekwiwalentu
  3. obliczanie wysokości ekwiwalentu

(B. Lenart, Urlop wypoczynkowy pracowników, Warszawa 2010, str. 93-99)

Obliczenie podstawy ekwiwalentowej

Aby obliczyć wysokość ekwiwalentu, należy najpierw ustalić podstawę wymiaru ekwiwalentu, czyli przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika. Podstawa ekwiwalentu stanowi sumę 3 rodzajów składników wynagrodzenia:

  • składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości – przy ustalaniu ekwiwalentu uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do tego ekwiwalentu (§15 rozporządzenia) – tj. w ostatnim miesiącu zatrudnienia, a zatem – jeżeli wynagrodzenie pracownika ulegnie obniżeniu na skutek wypowiedzenia zmieniającego, to przy ustalaniu ekwiwalentu należy brać pod uwagę wynagrodzenie w nowej – obniżonej wysokości (I. Jaroszewska – Ignatowska[w:]  Kodeks pracy. Komentarz dla praktyków, pod red. A. Patulskiego, G. Orłowskiego, Warszawa 2012, str. 670), podobnie – wysokość ekwiwalentu oblicza się na podstawie wynagrodzenia z okresu bezpośrednio poprzedzającego miesiąc, w którym nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy, choćby ekwiwalent przysługiwał pracownikowi za urlopy należne za poprzednie lata pracy (uchwała SN z 18.02.1976 r., sygn. akt: I PZP 51/75)
  • składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, występujące w zmiennej wysokości, wypłacone w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu (np. premie miesięczne, wynagrodzenie i dodatek za pracę w nadgodzinach) – uwzględnia się w średniej wysokości z tego okresu (§16 ust. 1 rozporządzenia)
  •  składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, wypłacone w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu (np. premia kwartalna) – uwzględnia się w średniej wysokości z tego okresu (§17 rozporządzenia).

Obliczanie współczynnika do ustalenia ekwiwalentu

Współczynnik ekwiwalentowy to przeciętna miesięczna liczba dni pracy w danym roku kalendarzowym. Ustalenie współczynnika jest niezbędne, aby obliczyć ekwiwalent za 1 dzień. Współczynnik ten ustala się odrębnie w każdym roku kalendarzowym i stosuje się przy obliczaniu ekwiwalentu, do którego pracownik nabył prawo w ciągu tego roku (§19 ust. 1 rozporządzenia). Aby obliczyć współczynnik, należy od liczby dni w danym roku kalendarzowym odjąć łączną liczbę przypadających w tym roku niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy wynikających z rozkładu czasu pracy w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, a następnie uzyskany wynik podzielić przez 12 (§19 ust. 2). Przykładowo, współczynnik ekwiwalentowy w 2012 roku dla pracowników wykonujących pracę od poniedziałku do piątku wynosił 21. Jeżeli natomiast pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, wartość współczynnika ustalonego zgodnie z regułami wskazanymi powyżej, obniża się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika (§19 ust. 3)

Obliczanie wysokości ekwiwalentu

Ostatnim etapem jest obliczenie wysokości ekwiwalentu (wg zasad określonych w §18 rozporządzenia). W tym celu należy podstawę ekwiwalentu (czyli przeciętne miesięczne wynagrodzenie) podzielić przez współczynnik ekwiwalentowy (czyli przeciętną liczbę dni pracy w miesiącu w danym roku kalendarzowym). Uzyskana kwota stanowi ekwiwalent za 1 dzień urlopu. W dalszej kolejności należy ją podzielić przez 8 (zasadnicza dobowa norma czasu pracy) – co daje ekwiwalent za jedną godzinę. Ostatnią operacją matematyczną, którą należy wykonać jest pomnożenie ustalonego wcześniej ekwiwalentu za 1 godzinę przez liczbę godzin niewykorzystanego przez pracownika urlopu.

 



opracowanie: Monika Wojciechowska (28.02.2013) studentka V roku prawa na UMK w Toruniu, seminarium z prawa pracy, zainteresowania naukowe skupione wokół prawa pracy oraz prawa cywilnego.

opieka merytoryczna: dr Marzena Szabłowska