Zawarcie umowy cywilnoprawnej z własnym pracownikiem

Podstawa prawna

  • art. 22 i art. 151 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), dalej: KP
  • ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.), dalej: KC

Obowiązujące przepisy prawa nie zabraniają jednoczesnego świadczenia pracy w ramach kilku stosunków zatrudnienia. Co więcej, pracodawcy coraz częściej korzystają z możliwości zatrudniania na podstawie umów cywilnoprawnych, ponieważ jest to dla nich o wiele tańsze i bardziej elastyczne rozwiązanie. Pracodawca może zawrzeć z własnym pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę umowę-zlecenie, o ile ta umowa nie będzie miała cech umowy o pracę oraz dotyczyć będzie prac rodzajowo innych niż te, które są wykonywane przez pracownika w ramach stosunku pracy.

Jak powinna wyglądać prawidłowa umowa cywilnoprawna zawarta przez pracodawcę z własnym pracownikiem?

O rodzaju zawartej umowy decyduje nie nazwa, ale jej treść. Tym samym, zatrudnienie w warunkach charakterystycznych dla umowy o pracę jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, nawet jeśli strony zawarły np. umowę-zlecenie. Porównajmy dwa przepisy: art. 22§1 KP i art. 734 §1KC:

Przepis art. 22 KP stanowi, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Z kolei zgodnie z art. 734 §1 KC przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do wykonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Widzimy różnicę w warunkach realizacji każdej z tych umów: przy umowie zlecenia (i każdej innej umowie cywilnoprawnej) niewystępuje podporządkowania się poleceniom zleceniodawcy.

Z kolei praca w ramach stosunku pracy wykonywana jest według szczegółowych poleceń i wskazówekpracodawcy lub pracowników pełniących w zakładzie pracy funkcje kierownicze. Zleceniodawca natomiast może jedynie udzielać wskazówek odnoszących się do wykonania zlecenia. W warunkach wykonywania pracy na podstawie stosunku pracy najistotniejszy jest element podporządkowania. A zatem, mimo iż to wola stron kształtuje treść umowy, wtedy gdy przeważają w umowie cywilnoprawnej elementy charakterystyczne dla umowy o pracę, może być ona uznana za podstawę nawiązania stosunku pracy.

Przykłady prawidłowo i nieprawidłowo zawartej umowy cywilnoprawnej z własnym pracownikiem.

Pracownik jest zatrudniony na stanowisku informatyka serwisanta. Do jego obowiązków należy stała konserwacja sprzętu komputerowego, aktualizacja oprogramowania oraz kupowanie nowego wyposażenia.

Sytuacja 1

Pracodawca postanowił zorganizować szkolenie dla nowo przyjętych pracowników działu informatycznego dotyczące aktualnej oferty rynkowej komputerów i urządzeń peryferyjnych. Przygotowanie programu szkolenia i jego przeprowadzenie powierzył - na podstawie umowy o dzieło-informatykowi serwisantowi. W tym przypadku zawarcie umowy cywilnoprawnej na dodatkową pracę jest prawidłowe, bowiem prowadzenie szkoleń nie wchodzi w zakres obowiązków pracownika.

Sytuacja 2

Pracodawca zawarł z informatykiem serwisantem umowę zlecenia na zainstalowanie po normalnych godzinach pracy nowego pakietu programów na kilku komputerach. Takie działanie jest niezgodne z prawem, ponieważ tego rodzaju praca wynika zakresu obowiązków pracownika. A zatem, będzie ona stanowiła pracę w godzinach nadliczbowych.

Sytuacja nietypowa

Ojciec prowadzi sklep i zatrudnia pracownicę na umowę o pracę. Córka chciałaby wydzierżawić od niego 2 m2 i prowadzić własne stoisko handlowe w tym samym lokalu. Czy może tę samą pracownicę zatrudnić na umowę-zlecenie do obsługi stoiska w tych samych godzinach pracy?

Nie jest dopuszczalne, aby w tym samym czasie dana osoba świadczyła jednocześnie usługi dla zleceniodawcy i wykonywała pracę na rzecz pracodawcy. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na to, że prawo nie zabrania realizacji równoległych umów o pracę i umów cywilnoprawnych, pod warunkiem, że są one wykonywane przez daną osobę w różnych terminach. Pracodawca powinien wykazać szczególną dbałość, aby przedmiotem umowy cywilnoprawnej była innego rodzaju praca niż uzgodniona w umowie o pracę. Zgodnie z przyjętą linią orzecznictwa SN, zatrudnianie pracowników poza normalnym czasem pracy na podstawie umów cywilnoprawnych przy pracach tego samego rodzaju, co objęte stosunkiem pracy, stanowi obejście przepisów o czasie pracy w godzinach nadliczbowych oraz przepisów dotyczących składek na ubezpieczenie społeczne. Wobec tego, świadczenie tej samej rodzajowo pracy co określona w umowie o pracę poza normalnym czasem pracy na podstawie umów cywilnoprawnych jest kontynuowaniem stosunku pracy w godzinach nadliczbowych (orzeczenia: wyrok SN z 30 czerwca 2000 r. II UKN 523/99, OSNP 2002, Nr 1, poz. 22, wyrok SA w Gdańsku z 21 października 1994 r., III Aur 865/94, Pr. Pracy 1995, Nr 2, s. 40, wyrok SN z 12 kwietnia 1994 r., I PZP 13/94).

 

Skutki prawne zawarcia umowy cywilnoprawnej z własnym pracownikiem

Podstawa prawna

  • ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tekst jedn.: Dz. U. Z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.

Jakie skutki na gruncie ubezpieczeń społecznych niesie za sobą zawarcie umowy cywilnoprawnej z własnym pracownikiem?

W świetle przepisów ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych umowa cywilnoprawna zawarta z własnym pracownikiem traktowana będzie jako forma kontynuowania zatrudnienia pracowniczego. Od 14 stycznia 2000 r. – w myśl art. 8 ust. 1 i 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, a także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Jeżeli pracownik wykonuje pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z własnym pracodawcą, to z tytułu tej umowy podlega ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach jak w przypadku umowy o pracę, tj. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla tej osoby stanowi łączny przychód uzyskiwany z umowy o pracę oraz z umowy-zlecenia.

Pracodawca z tytułu zawartej umowy cywilnoprawnej dodatkowo nie zgłasza zleceniobiorcy do ubezpieczeń, a jedynie przychód uzyskany z tej umowy wykazuje w imiennym raporcie miesięcznym składanym za pracownika wraz z przychodem ze stosunku pracy. Należy jednak pamiętać, iż powyższa regulacja nie ma zastosowania do osób przebywających na urlopie macierzyńskim, wychowawczym lub bezpłatnym. Jeżeli zatem pracodawca zatrudni na podstawie np. umowy-zlecenia własnego pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym, to z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy-zlecenia podlega on ubezpieczeniom na zasadach przewidzianych dla zleceniobiorców (art. 9 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych).

 



opracowanie: Kinga Strzelecka (24.11.2012) studentka IV roku prawa, członek SKPP, seminarium magisterskie z prawa zobowiązań, zainteresowania naukowe: prawo bankowe, prawo pracy.

opieka merytoryczna: dr Marzena Szabłowska