Kiedy umowa o pracę na czas określony może być rozwiązana za wypowiedzeniem?

Celem umowy o pracę na czas określony jest zagwarantowanie zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy trwałości powstałego na jej podstawie stosunku pracy przez uzgodniony w umowie okres. Dlatego podstawową – niejako naturalną przyczyną rozwiązania tego rodzaju umowy jest upływ czasu, na który została zawarta. Niekiedy jednak – w trakcie trwania stosunku pracy mogą wystąpić niespodziewane okoliczności, które sprawiają, że dalsze jego trwanie jest niezasadne i zachodzi potrzeba rozwiązania umowy przez jedną ze stron w drodze wypowiedzenia.

Uwzględniając tego typu sytuacje przepisy prawa pracy przewidują wyjątkową możliwość wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony (czyli jej rozwiązania poprzez jednostronne oświadczenie pracodawcy lub pracownika). Możliwość ta uzależniona jest od łącznego spełnienia dwóch warunków, określonych w przepisie art. 33 kodeksu pracy:

I. umowa jest zawarta na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy (tj. co najmniej 6 miesięcy i 1 dzień)

II. w treści umowy strony przewidują możliwość rozwiązania jej za wypowiedzeniem przed upływem okresu, na który została zawarta (tj. zawierają klauzulę o odpowiedniej treści)

Rozwiązanie umowy zawartej na okres dłuższy niż 6 miesięcy

Warunek I. jest podyktowany tym, że w przypadku umowy zawieranej na stosunkowo krótki okres (tj. do 6 miesięcy) strony mogą z większym prawdopodobieństwem przewidzieć okoliczności jej wykonywania, tymczasem w przypadku umów długoterminowych jest to znacznie utrudnione (L. Florek Kodeks pracy Komentarz Warszawa …..). Okres 6-miesięczny, o którym mowa w przepisie dotyczy czasu trwania konkretnej umowy o pracę, nie zaś stażu pracy u danego pracodawcy (K. Walczak Komentarz do kodeksu pracy Warszawa 2012 str. 118-119). Dlatego też do wspomnianych 6 miesięcy nie zalicza się czasu trwania umów o pracę zawartych uprzednio pomiędzy tymi samymi stronami.

Naruszenie tego wymogu – tj. wprowadzenie klauzuli do umowy trwającej do 6 miesięcy sprawia, że klauzula jest nieważna (zgodnie z przepisem art. 18 §2 kodeksu pracy). Taka  umowa nie może być rozwiązana w drodze wypowiedzenia, natomiast w pozostałym zakresie umowa jest natomiast ważna.

Warunek II. wymaga zastrzeżenia w treści umowy na czas określony klauzuli dopuszczającej możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy w drodze wypowiedzenia. Wprowadzenie wspomnianej klauzuli jest uzależnione od zgodnej woli stron – nie może być narzucone przez jedną z nich. Klauzula nie musi natomiast zostać zawarta na piśmie (podobnie zresztą jak cała umowa o pracę). Wystarczy, że zgoda stron w tym przedmiocie zostanie wyrażona przez każde zachowanie ujawniające ich wolę w sposób dostateczny (tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 4.07.2001r.). Zastrzeżenie przedmiotowej klauzuli musi być jednak jednoznaczne – nie domniemywa się faktu zawarcia klauzuli (K. Walczak Komentarz do Kodeksu pracy Warszawa 2012 str. 118).

Warto wyraźnie podkreślić, że wprowadzenie klauzuli przewidującej możliwość wypowiedzenia umowy na czas określony powoduje, że każda ze stron będzie mogła skorzystać z tego uprawnienia. Niedopuszczalne jest ograniczenie prawa wcześniejszego rozwiązania umowy za wypowiedzeniem w ten sposób, że przysługiwać będzie wyłącznie jednej stronie umowy – na przykład pracodawcy (E. Wichrowska – Janikowska Wypowiadanie umów o pracę na czas określony Praca i Zabezpieczenie Społeczne 2010 Nr 10).

Jeśli chodzi o dopuszczalny moment ustanowienia przedmiotowej klauzuli w orzecznictwie przyjmuje się (uchwała Sądu Najwyższego z 14.06.1994 r.), iż może to nastąpić zarówno w chwili  zawierania umowy o pracę na czas określony (niejako z góry), ale także w trakcie trwania stosunku pracy strony mogą uzupełnić umowę o takie postanowienie (zawierając tzw. aneks do umowy). Oczywiste jest, że tego rodzaju aneks musi być wyrazem zgodnej woli stron, nie musi natomiast mieć formy pisemnej. Nie ma również przeszkód, gdy chodzi o możliwość późniejszego uchylenia obowiązującej już klauzuli – (K. Walczak Komentarz do kodeksu pracy Warszawa 2012 str. 119)

Reasumując – jednoczesne spełnienie powyższych warunków uprawnia każdą ze stron do wypowiedzenia umowy na czas określony przed upływem okresu, na który została zawarta. Skorzystanie z tego uprawnienia może nastąpić w każdym czasie – również przed upływem 6 miesięcy licząc od daty zawarcia umowy, względnie wprowadzenia klauzuli w drodze aneksu.  Nie ma natomiast przeszkód, by strony doprecyzowały treść klauzuli w ten sposób, że rozwiązanie umowy na czas określony za wypowiedzeniem będzie dopuszczalne dopiero po upływie uzgodnionego minimalnego okresu zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z 7.09.1994r.).

Przyczyna wypowiedzenia umowy na czas określony

Wypowiedzenie umowy na czas określony nie wymaga podawania przyczyny (może nastąpić z jakiejkolwiek przyczyny) ani też spełnienia wymogu konsultacji związkowej. Strony wprowadzając klauzulę zezwalającą na wypowiedzenie umowy na czas określony dopuszczają bowiem taką możliwość w razie zaistnienie okoliczności uznanych za wymagające takiego wypowiedzenia (wyrok Sądu Najwyższego z 30.09.2009r.). Jednakże strony mogą w umowie uzależnić prawo jej wypowiedzenia od zaistnienia pewnych szczególnych okoliczności (T. Liszcz Prawo pracy Warszawa 2011 str. 152).

Okres wypowiedzenia umowy na czas określony

Zgodnie z analizowanym przepisem kodeksu pracy okres wypowiedzenia umowy na czas określony wynosi 2 tygodnie i nie jest uzależniony od długości trwania stosunku pracy. Gdy chodzi o możliwość umownego wydłużenia okresu wypowiedzenia, nie zawsze jest to dopuszczalne jako korzystne dla pracownika. (Elżbieta Wichrowska – Janikowska Wypowiadanie umów o pracę na czas określony Praca i Zabezpieczenie społeczne 2010 Nr 10). Jeżeli mianowicie pracodawca wypowiada umowę na czas określony, rzeczywiście wydłużenie okresu wypowiedzenia jest dla pracownika korzystne, gdyż pozwala przez dłuższy czas korzystać z uprawnień pracowniczych. Nie można jednak wykluczyć sytuacji, że to pracownik wypowiada umowę na czas określony – w takiej sytuacji wydłużenie okresu wypowiedzenia nie będzie dla niego korzystne. Postanowienie umowy o pracę mniej korzystne dla pracownika aniżeli przepis kodeksu pracy nie wywoła skutków prawnych – okres wypowiedzenia będzie wynosił w takiej sytuacji 2 tygodnie. A zatem brak reguł ogólnych rozstrzygających o dopuszczalności wydłużenia okresu wypowiedzenia – ocena ważności postanowienia umowy o pracę wprowadzającego dłuższy okres wypowiedzenia dla pracownika musi być odniesiona do konkretnych okoliczności sprawy (….) i przede wszystkim uwzględniać swoisty bilans korzyści i strat dla pracownika (wyrok Sądu Najwyższego z 10.06.2006r.)

Omówiona możliwość wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony jest w praktyce najczęściej spotykanym wyjątkiem od reguły, iż przedmiotowa umowa trwa do końca okresu, na który została zawarta.

Zasady wypowiadania umowy o pracę na czas określony w innych przypadkach

Szczególne zasady wypowiadania umowy o pracę na czas określony przewidziane są także w przepisie art. 411 kodeksu pracy – na wypadek ogłoszenia upadłości bądź likwidacji pracodawcy, a także w ustawie z 13.03.2003r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tzw. zwolnienia grupowe). Z uwagi na specyfikę zastosowania 2 pozostałych rozwiązań, zostały one pominięte w niniejszym opracowaniu.

 



opracowanie: Monika Wojciechowska (12.12.2012) Kierunek: prawo, rok studiów: V, seminarium: Prawo pracy. Zainteresowanie naukowe skupione wokół prawa pracy oraz prawa cywilnego.

opieka merytoryczna: dr Marzena Szabłowska