Pytania

  • Co to jest praca w godzinach nadliczbowych?
  • W jaki sposób obliczyć wynagrodzenie należne za pracę w godzinach nadliczbowych?

Podstawa prawna

Materię dotyczącą pracy w godzinach nadliczbowych oraz jej wynagradzanie reguluje ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. Nr 21,  poz. 94 ze zm.). Interesujące nas przepisy znajdują się w rozdziale V pt. „Praca w godzinach nadliczbowych” w dziale szóstym.

Pojęcie pracy w godzinach nadliczbowych

Kodeks pracy szczegółowo określił, co możemy nazwać pracą w godzinach nadliczbowych. Zgodnie z art. 151 § 1 KP (zd. 1) jest to praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. 

Normy czasu pracy, które obowiązują pracownika, są ustalone w oparciu o ustawowe przepisy prawa pracy, a także - postanowienia układu zbiorowego pracy, regulaminu pracy.

Sąd Najwyższy w wyroku z 20 maja 1998 r. (I PKN 143/98) podkreśla, że pozostawanie w gotowości przez pracownika do świadczenia pracy w czasie przekraczającym obowiązujące pracownika normy czasu pracy (np. pozostawanie na terenie zakładu pracy, bądź pełnienie dyżuru) nie może być traktowana jako praca w godzinach nadliczbowych. Praca, za którą przysługuje dodatkowe wynagrodzenie, musi mieć charakter pracy faktycznie wykonywanej.

Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych

Pracownikowi, który wykonywał pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje dodatkowe wynagrodzenie. W jego skład wchodzi normalne wynagrodzenie osoby wykonującej pracę oraz odpowiedni dodatek (art. 151¹§1 KP). Normalne wynagrodzenie to takie, które pracownik otrzymuje stale i systematycznie. Będzie więc nim wynagrodzenie zasadnicze pracownika wynikające ze stawki osobistego zaszeregowania oraz dodatkowe składniki wynagrodzenia mające charakter stały. Do wynagrodzenia normalnego będziemy zaliczali różne dodatki, bez względu na ich nazwę, np. dodatek funkcyjny, dodatek dla brygadzisty itd. (jedynym kryterium jest stały charakter takiego dodatku).

Dodatek do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje pracownikowi w wysokości:

  • 100%wynagrodzenia za pracę – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w:
    • Nocy,
    • Niedziele i święta (niebędące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy) oraz w
    • Dniu wolnym od pracy udzielonym w zamian za pracę w niedziele lub święto będące dla pracownika dniem pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 151¹§1 pkt 1 KP).

Dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia przysługuje również za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy wystąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku w wysokości 50% lub 100% wynagrodzenia (art. 151¹§2 KP).

Za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż  wyżej wymienione przysługuje dodatek wysokości 50% wynagrodzenia (art. 151¹§1 pkt 2 KP).

Praca w godzinach nadliczbowych może być również rekompensowana czasem wolnym od pracy (art. 151² KP). Udzielenie wolnego czasu następuje:

  1. na wniosek pracownika (pracodawca nie jest związany wnioskiem pracownika) lub
  2. z inicjatywy pracodawcy.

Przepis art. 151² § 2 KP stanowi, że „Udzielenie czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych może nastąpić także bez wniosku pracownika. W takim przypadku pracodawca udziela czasu wolnego od pracy, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, jednakże nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.”

Pracownikowi, któremu w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych został udzielony czas wolny (na wniosek pracownika lub bez wniosku pracownika), nie przysługuje prawo do dodatku z pracę w godzinach nadliczbowych (art. 151² § 3 KP).

 



opracowanie: Damian Wiórek (11.2012) Kierunek: prawo, rok studiów: III, zainteresowania naukowe: prawo cywilne i prawo pracy, członek Studenckiego Koła Prawa Pracy.

opieka merytoryczna: dr Marzena Szabłowska