Podstawa prawna

Problematyka urlopu wychowawczego została uregulowana  w art. 186-1868 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) oraz w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie szczególnych warunków udzielania urlopu wychowawczego (tekst jedn.: Dz. U.  z 2003 Nr 230, poz. 2291 z późn. zm.).

Urlop wychowawczy jest szczególną formą urlopu bezpłatnego, w czasie którego pracownik zachowuje uprawnienia pracownicze, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Urlop wychowawczy ma na celu umożliwienie określonym podmiotom sprawowania nad dzieckiem osobistej opieki. Jest ściśle związany z pozostawaniem w stosunku pracy.

Komu i w jakim wymiarze przysługuje urlop wychowawczy?

Prawo do wynagrodzenia przysługuje pracownikowi, przez którego należy rozumieć osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, który jest zarazem rodzicem bądź opiekunem dziecka do lat czterech lub dziecka niepełnosprawnego do lat osiemnastu.  Opiekunem może być każda osoba, która sprawuje opiekę nad dzieckiem i zajmuje się jego wychowywaniem, np. małżonek matki dziecka, niebędący jego ojcem biologicznym ani opiekunem prawnym. Warunkiem do skorzystania z prawa do urlopu wychowawczego jest zatrudnienie przez co najmniej sześć miesięcy, przy czym okresy zatrudnienia u różnych pracodawców są sumowane.

Z prawa do urlopu wychowawczego może skorzystać tylko jeden z małżonków, gdy oboje są pracownikami. Kodeks pracy przewiduje jeden wyjątek: małżonkowie mogą jednocześnie skorzystać z urlopu wychowawczego przez okres nieprzekraczający trzech miesięcy, jeżeli złożą do wniosku stosowne oświadczenie.

Łączny okres korzystania z urlopu wychowawczego nie może przekroczyć trzech lat, jednak nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko czwartego roku życia (tzw. podstawowy urlop wychowawczy) . W przypadku dziecka niepełnosprawnego, które nie ukończyło osiemnastego roku życia, przysługuje prawo do dodatkowego urlopu wychowawczego w wymiarze trzech lat (łącznie sześć lat urlopu wychowawczego).  Istotne jest, iż na wniosek pracownika urlop może być udzielony w częściach, nie więcej jednak niż w czterech. Z  urlopu wychowawczego można skorzystać wielokrotnie - na każde dziecko oddzielnie. W przypadku urodzenia podczas jednego porodu więcej niż jednego dziecka, urlop wychowawczy przysługuje w wymiarze nieprzekraczającym trzech lat, nie dłużej niż do ukończenia czwartego roku życia przez dziecko urodzone jako pierwsze.

W jaki sposób ubiegać się o urlop wychowawczy?

Pracownik, chcąc skorzystać z urlopu wychowawczego, powinien złożyć wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego. Wniosek ten składa się na piśmie na dwa tygodnie przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Jeśli termin ten nie zostanie przez pracownika zachowany, pracodawca udziela urlopu wychowawczego, nie później niż z dniem upływu dwóch tygodni od dnia złożenia wniosku. Pracownik określa we wniosku datę rozpoczęcia i zakończenia urlopu oraz wskazuje okres urlopu wychowawczego wykorzystany na dane dziecko.

Do powyższego wniosku pracownik powinien załączyć oświadczenie współmałżonka (opiekuna) o braku zamiaru korzystania w tym samym czasie z urlopu. Oświadczenie nie jest wymagane w przypadku ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej jednego z rodziców, ograniczenia lub pozbawienia opieki oraz gdy nie można uzyskać oświadczenia  z powodu niedających się usunąć przeszkód.

Pracodawca ma obowiązek udzielenia urlopu wychowawczego po otrzymaniu wniosku i w terminie w nim wskazanym. Co ważne, pracownik ma prawo do wycofania wniosku w formie pisemnej najpóźniej na siedem dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu.

Ciekawostka

Zamiast urlopu wychowawczego pracownik może ubiegać się o obniżenie wymiaru etatu. Obniżenie wymiaru czasu pracy jest możliwe w okresie, w którym przysługuje prawo do urlopu wychowawczego. Obniżenie wymiaru czasu pracy następuje na wniosek pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego i do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Pracodawca zobowiązany jest uwzględnić powyższy wniosek.

 



opracowanie: Emilia Czech (27.11.2012) Kierunek: prawo, rok studiów: IV, seminarium: Postępowanie karne.
opieka merytoryczna: dr Marzena Szabłowska