• Kiedy wobec pracownika może być zastosowana kara pieniężna i jaka może być jej wysokość?

  • Czy kary pieniężne mogą być potrącane z wynagrodzenia za pracę?

Podstawa prawna

Możliwość oraz zasady nakładania przez pracodawcę kar pieniężnych zostały uregulowane w Rozdziale VI ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy (t. j. Dz. U. z 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zm.) dotyczącym odpowiedzialności porządkowej pracowników. Na przewinienia, za które można nałożyć na pracownika karę pieniężną, jej wysokość oraz przeznaczenie wskazuje art. 108 k. p., natomiast sposoby zmniejszania wynagrodzenia pracownika w związku z nałożeniem na niego kary pieniężnej reguluje art. 87 oraz 871 k. p. Wysokość minimalnego wynagrodzenia, która ma znaczenie przy obliczaniu kwoty wolnej od potrąceń, regulowana jest aktami wykonawczymi do ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407 oraz z 2005 r. Nr 157, poz. 1314). Wysokość minimalnego wynagrodzenia obowiązującego od 1 stycznia 2013 r. uregulowana została Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 września 2012 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 1026).

Zasady nakładania kar pieniężnych

Kodeks pracy enumeratywnie wymienia przewinienia, za które pracodawca może nałożyć na pracownika karę pieniężną. Są to nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy. Z uwagi na to, że za jedno przewinienie pracodawca może ukarać pracownika tylko jedną karą, nałożenie na pracownika kary pieniężnej wyklucza zastosowanie wobec niego innych kar, które zostały uregulowane w kodeksie pracy, czyli kary upomnienia albo nagany. Ukaranie pracownika karą pieniężną nie pozbawia jednak pracodawcy prawa rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę za wypowiedzeniem. Jest to możliwe w przypadku, gdy naganne zachowanie pracownika uzasadnia również wypowiedzenie umowy o pracę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 października 1995 r., I PRN 77/95, lex 23729). Pracodawca nie ma możliwości ukarania pracownika karą pieniężną w każdym czasie. Jest on ograniczony jednocześnie dwoma terminami. Pierwszy z nich, 2-tygodniowy rozpoczyna się w dniu, w którym pracodawca powziął wiadomość o przewinieniu, którego dopuścił się pracownik. Natomiast drugi, 3-miesięczny rozpoczyna swój bieg w momencie dokonania przez pracownika naruszenia i jest on niezależny od wiedzy pracodawcy.

Wysokość oraz zasady potrącania kar pieniężnych

Kary pieniężne należą do grupy należności, które pracodawca może z mocy ustawy potrącać z wynagrodzenia za pracę, czyli aby dokonać potrąceń nie musi uzyskiwać zgody pracownika. Potrąceń dokonuje się po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy, jednak nie w dowolnej kolejności a ustalonej przez ustawodawcę. Z pierwszeństwa korzystają sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, a następnie kolejno sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi. Jako ostatnich dokonuje się potraceń kar pieniężnych. Wynagrodzenie pracownika chronione jest jednak przed dokonywaniem nadmiernych potrąceń. W przypadku kar pieniężnych ochronie podlega kwota 90% minimalnego wynagrodzenia, która ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu w przypadku, gdy pracownik zatrudniony jest w niepełnym wymiarze czasu pracy. Ustawodawca nie pozostawił pracodawcy dowolności w ustalaniu wysokości kar pieniężnych nakładanych na pracownika.

Za jedno jego przewinienie, jak również za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może nałożyć na pracownika karę nie wyższą od jego jednodniowego wynagrodzenie. Łączna wysokość kar pieniężnych nie może przekroczyć dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty po dokonaniu potrąceń należności korzystających z pierwszeństwa. Zgodnie z wolą ustawodawcy wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.

 



opracowanie: Katarzyna Kierzkowska (03.11.2012)

Katarzyna Kierzkowska. Aplikant II roku aplikacji radcowskiej przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Toruniu. Doświadczenie zawodowe zdobywa pracując w Kancelarii Radców Prawnych. W 2010 r. ukończyła stacjonarne studia prawnicze na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu broniąc pracy magisterskiej pt. „Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych w postępowaniu cywilnym”. W latach 2007 – 2010 była członkiem Studenckiego Koła Prawa Pracy, w którym funkcję Wiceprezesa pełniła w latach 2009-2010.