Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Autor: Łukasz Luciński; Biuro Karier UMK, w ramach projektu "Kompetencje dla przyszłości",
Data aktualizacji: 1.06.2013

Mediator

 

Wywiad z mediatorką Moniką Kaźmierczak

Pani Monika, z wykształcenia psycholog, ukończyła liczne szkolenia z zakresu mediacji m.in. w sprawach karnych i nieletnich sprawców czynu karalnego, cywilnych rodzinnych, cywilnych gospodarczych i innych uzupełniających wiedzę z zakresu prawa i psychologii.   

Pracuje w zawodzie mediatora od 8 lat świadcząc usługi w zakresie rozwiązywania konfliktów rodzinnych, pracowniczych, gospodarczych, szkolnych i wielu innych. Specjalizuje się w mediacjach rodzinnych.

Założona przez nią wraz z mężem Januszem Fundacja Pracownia Dialogu jest pierwszą w Toruniu organizacją pozarządową zajmującą się mediacją i promocją alternatywnych metod rozwiązywania konfliktów i sporów. Celem fundacji jest promocja szeroko rozumianego dialogu, komunikacji i mediacji poprzez organizowanie szkoleń, warsztatów, konsultacji, konferencji.

Fundacja zrzesza zespół wysoko wykwalifikowanych i doświadczonych mediatorów, z których pomocy korzystają sądy, firmy, urzędy, szkoły oraz inne instytucje i osoby prywatne.
 

Mediacja

Co to jest mediacja?

Żeby dobrze poznać zawód mediatora trzeba wiedzieć, na czym polega mediacja.

Mediacja jest jedną z alternatywnych (wobec sądu) form rozwiązywania konfliktów i sporów. Swoje korzenie posiada w teorii sprawiedliwości naprawczej (ang. Restorative Justice). U jej podstaw tkwi dążenie do naprawienia wyrządzonej krzywdy lub popełnionego przestępstwa. Podejmowane działania koncentrują się na potrzebach, uczuciach, oczekiwaniach poszkodowanego oraz przyjęciu odpowiedzialności przez sprawcę.

Mediację można określić jako dobrowolne i poufne rozwiązywanie sporu między stronami konfliktu w obecności i z pomocą bezstronnego, neutralnego i zaakceptowanego mediatora.

Wyróżnia się następujące rodzaje mediacji:

  • Mediacja w sprawach cywilnych
  • Mediacja w sprawach karnych
  • Mediacja w sprawach nieletnich sprawców czynu karalnego
  • Mediacja w sprawach administracyjnych

Przepisy kodeksu postępowania cywilnego wyróżniają dwie podstawy prowadzenia mediacji: umowę o mediację oraz postanowienie sądu o skierowaniu sprawy do mediacji. Potocznie mówi się o „mediacjach umownych” (prywatnych, kontraktowych, pozasądowych) i „mediacjach sądowych” (prowadzonych na podstawie postanowienia sądu).

Podstawa prawna mediacji

Obecnie przepisy dotyczące pracy mediatora i prowadzenia mediacji są umieszczone w kilku odrębnych aktach prawnych (m.in. Kodeks postępowania karnego, Kodeks karny wykonawczy, Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich, Kodeks cywilny, odpowiednich rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości), jednak zaznaczyć trzeba, że trwają prace nad ustawą całościową regulującą kwestie mediacji.

Kandydaci do zawodu

 Kto może zostać mediatorem?

Wymogi formalne

W zależności od rodzaju mediacji istnieją osobne rozporządzenia regulujące wymogi formalne, jakie należy spełnić, aby zostać mediatorem. W przypadku mediacji w sprawach cywilnych trzeba mieć ukończone 18 lat, posiadać pełne prawa publiczne i posiadać wiedzę z zakresu mediacji.

Prowadząc mediacje w sprawach osób nieletnich mediator musi legitymować się ukończonym minimum 40-godzinnym szkoleniem w zakresie mediacji, którego zagadnienia określa Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych (Dz.U.03.108.1020) oraz Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2001 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich (Dz.U.02.193.1621).

Obecnie nie funkcjonuje ogólnokrajowy system certyfikacji ani egzaminowania mediatorów, ale wraz z wejściem ustawy o mediacji prawdopodobnie pojawią się regulacje dotyczące osoby mediatora tzn. tego, kto nim może zostać i jakie warunki powinien spełniać.

Preferowane kierunki studiów

Nie istnieją odgórne wskazania dotyczące kierunku studiów, które powinien ukończyć mediator. W praktyce mediatorami najczęściej zostają osoby z kierunków / zawodów związanych z pracą z ludźmi, psycholodzy, psychoterapeuci, pedagodzy, prawnicy, socjolodzy, pracownicy socjalni. Okazuje się również, że osoby, które ukończyły inne kierunki niż wymienione powyżej, po odpowiednim przeszkoleniu, mogą z powodzeniem wykonywać zawód mediatora.

Wytyczne i wskazówki

Niezależnie od wymogów ustawowych organizacje zrzeszające mediatorów określają własne wewnętrzne standardy pracy i wymagania stawiane mediatorom. Od ich spełnienia zależy wpis na listę mediatorów danego ośrodka mediacyjnego.

W 2005 roku powołana została Społeczna Rada ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministerstwie Sprawiedliwości, która sporządziła ważne dokumenty zawierające wytyczne i wskazówki dla mediatorów określające standardy ich pracy. Są to:

Zgodnie z wytycznymi profesjonalny mediator powinien kierować się pięcioma podstawowymi zasadami mediacji, którymi są: akceptowalność, dobrowolność, neutralność, bezstronność oraz poufność. Dodatkowymi istotnymi zasadami jego pracy jest profesjonalizm, bezinteresowność oraz szacunek.

Predyspozycje do pracy w zawodzie mediatora

Cechy osobowościowe i kompetencje zawodowe jakie powinny cechować profesjonalnego mediatora wynikają z 5 głównych zasad mediacji wspomnianych powyżej. Zdaniem Pani Moniki Kaźmierczak szczególnie istotne w pracy mediatora są:

  • Niedyrektywność rozumiana jako umiejętność nienarzucania swojej woli, wizji rozwiązania konfliktu stronom mediacji. Mediator nie rozwiązuje sporu, wspomaga strony w wypracowaniu własnych rozwiązań – „daje wędkę a nie rybę”.

Utrudnienie w pracy mediatora może paradoksalnie stanowić chęć pomagania i doradzania. Mediatorami często zostają osoby, które z racji wykształcenia i wykonywanego zawodu (prawnik, pedagog) mają „nawyk” często autorytarnego polecania najlepszych rozwiązań. Podpowiadanie gotowych rozwiązań jest jednak sprzeczne z podstawowymi zasadami mediacji.

  • Samokontrola rozumiana jako umiejętność bycia w roli o określonym standardzie (silnie związana z niedyrektywnością). Mediator jest osobą bezstronną, niezależnie od własnych sympatii dot. stron konfliktu, musi umieć zatrzymać swoje „prywatne opinie” dla siebie.

Nie może również wchodzić w inne role (prawnika, psychoterapeuty, pedagoga). Nie należy mylić mediacji z inną formą pomocy (np. terapią małżeńską, poradnictwem prawnym czy psychologiczno-pedagogicznym).

  • Otwartość. Mediator musi być osobą kontaktową, która potrafi budować relacje i poczucie bezpieczeństwa. Trudnością w pracy w zawodzie mediatora może być niski poziom kompetencji komunikacyjnych (umiejętności inicjowania komunikacji, uważnego słuchania oraz otwartości na prezentowanie odmiennych poglądów).
  • Elastyczność i kreatywność w sposobie moderowania mediacji. Mediator musi umieć dopasować sposób prowadzenia spotkania do wiedzy, umiejętności, preferowanych kanałów komunikacji stron oraz umiejętnie budować nić porozumienia, tworzyć szanse na rozwiązanie sporu.

Wiedza mediatora

Jaka wiedza jest niezbędna aby skutecznie funkcjonować w zawodzie mediatora?

Profesjonalny mediator powinien legitymować się wiedzą z zakresu prawnych i organizacyjnych aspektów funkcjonowania procedur mediacyjnych (m.in. zasad prowadzenia postępowania mediacyjnego, praw i obowiązków mediatora, zagadnień etyki zawodowej mediatorów),psychologicznych mechanizmów powstawania, eskalacji i rozwiązywania konfliktów, procesu mediacji, specyfiki roli mediatora, etapach mediacji itd.

Osoby, które chcą pracować w roli mediatora powinny również rozwijać swoją wiedzę w zakresie prawa karnego (Kodeks Karny, Kodeks Postępowania Karnego), prawa rodzinnego i opiekuńczego (Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy) i znać zarządzenia dotyczące mediacji w sprawach cywilnych.

Osoby zainteresowane mediacją mogą sięgnąć po książki poświęcone tematowi sprawiedliwości naprawczej, z której wywodzi się mediacja. Poza tym ważne pozycje książkowe to m.in.  Mediacje Praktyczne strategie rozwiązywania konfliktów (Christopher Moore), Mediacja. Sztuka rozwiązywania konfliktów (Grethe Nordhelle), Mediacje. Teoria i praktyka (Ewa Gmurzyńska, Rafał Morek) i Mediacja. Nieletni przestępcy i ich ofiary (red. Beata Czarnecka-Dzialuk, Dobrochna Wójcik), a także czasopisma branżowe, kwartalniki Mediator oraz Arbitraż i Mediacja.

Specyfika pracy mediatora

Na czym polega praca / rola mediatora?

Mediator to profesjonalna osoba trzecia, która interweniuje w spór. Jej głównym zdaniem jest moderowanie rozmowy i zarządzanie konfliktem, aby ułatwić jego zrozumienie i rozwiązanie np. poprzez rozbicie go na poszczególne zagadnienia, nad którymi po kolei się pracuje. Mediator ukierunkowuje rozmowę na poszukiwanie rozwiązań, które będą możliwe do realizacji oraz zgodne z obowiązującym prawem.

Do obowiązków mediatora należy również kontaktowanie się ze stronami mediacji w celu jej organizacji, sporządzanie protokołu lub sprawozdania dla sądu z prowadzonych mediacji (w dokumentach nie są umieszczane informacje poufne), redagowanie ugody wypracowanej przez strony.

Czas i miejsce pracy mediatora

Czas pracy mediatora musi być dopasowany do możliwości klienta, to również wyraz szacunku mediatora wobec stron, dlatego mediatorzy często pracują popołudniami. Pojedyncze spotkanie trwa zazwyczaj 1-2 godziny zegarowe.

Zgodnie z zasadą poufności i bezstronności mediacje muszą odbywać się w miejscu, które zapewni stronom poczucie bezpieczeństwa oraz równości. Spotkania nie mogą odbywać się w miejscach publicznych, ani związanych z którąś ze stron. Najlepszym rozwiązaniem jest posiadanie specjalnie do tego przeznaczonej sali spotkań lub korzystanie z takiego miejsca przy ośrodku mediacyjnym lub w innym przeznaczonym i przystosowanym do tego miejscu..

Z kim współpracuje mediator?

Mediator może współpracować w konkretnej sprawie z sędzią lub prawnikiem jednak z zachowaniem zasady poufności. Oznacza to, że w niektórych przypadkach, mediator może skonsultować (bez ujawniania szczegółów, za zgodą stron) rozwiązania proponowane przez uczestników mediacji pod kątem ich zgodności z prawem, aby zapisy w ugodzie nie były w przyszłości odrzucone przez sąd.

W trakcie mediacji może się okazać, że któraś albo obie ze stron potrzebują konsultacji / pomocy innego specjalisty (lekarza, prawnika, psychologa). Mediator nie tyle z nimi współpracuje, co może rozważać ze stronami skorzystanie przez nie z pomocy innych osób. Dobrze jest gdy mediator dysponuje listą specjalistów z różnych dziedzin, aby móc przedstawić ją stronom. Należy jednak pamiętać, że to strony dokonują ostatecznego wyboru i podejmują decyzję o skorzystaniu z innej niż mediacja formy pomocy.

Narzędzia w pracy mediatora

Każdy mediator doskonali warsztat pracy i wypracowuje swoje własne narzędzia, które usprawniają jego pracę. Mogą nimi być m.in. samodzielnie utworzone arkusze i formularze takie jak Kalkulacja kosztów utrzymania dziecka, czy Ramowy plan opieki rodzicielskiej. Mediator może posłużyć się również swoistymi „zadaniami domowymi”, o których wykonanie między sesjami może poprosić strony (np. zastanowienie się nad określonymi zagadnieniami czy pozyskanie dodatkowych informacji poprzez konsultację z innym specjalistą). Z doświadczenia Pani Moniki wynika, że podczas prowadzenia mediacji przydaje się czasem także zwykły flipchart, na którym można zapisać pomysły i ustalenia stron, albo po prostu zobrazować jakieś rozwiązanie.

Blaski i cienie pracy mediatora

Zdaniem Pani Moniki największą zaletą pracy w zawodzie mediatora jest praca z ludźmi oraz satysfakcja osiągana w momencie pozytywnego rozwiązania sporu, domknięcia sprawy. Budujące jest obserwowanie jak zamknięcie pewnych spraw umożliwia stronom „nowy start” z tzw. „czystym kontem”, generuje zmiany na lepsze. Fascynujące jest też poznawanie wielu ludzi z różnych branż i środowisk, dzięki czemu zdobywa się różnorodną wiedzę i nowe inspiracje do pracy.

Najtrudniejsze w pracy mediatora jest radzenie sobie z negatywnymi emocjami stron, szczególnie podczas pierwszych spotkań. Mediator znajduje się w środku burzy, tak samo jak strony konfliktu odczuwa napięcie, przyjmuje na siebie agresję. Praca mediatora jest stresująca, bo wiąże się z dużą odpowiedzialnością za właściwe zarządzanie konfliktem. W związku z tym szczególnie ważna jest dbałość o higienę pracy i higienę zdrowia psychicznego.

Nabywanie wiedzy i uprawnień

Szkolenia

Szkolenia dla każdego z rodzajów mediacji prowadzą ośrodki mediacyjne, zazwyczaj są to kursy 40-100-godzinne obejmujące zagadnienia teoretyczne, przepisy i procedury oraz praktyczny trening umiejętności mediacyjnych.

Fundacja Pracownia Dialogu prowadzi w Toruniu podstawowe szkolenia z mediacji (obejmujące zagadnienia z zakresu prowadzenia mediacji w sprawach karnych i nieletnich sprawców czynu karalnego), szkolenia z zakresu mediacji cywilnych – rodzinnych, w roku 2013 oferta zostanie uzupełniona o szkolenia z zakresu mediacji w pozostałych sprawach cywilnych.

Studia podyplomowe

Aby nabyć uprawnienia do prowadzenia mediacji można również ukończyć studia podyplomowe, obecnie na rynku oferowane są m.in. kierunki:

Perspektywy zatrudnienia

Gdzie i na jakich umowach pracują mediatorzy?

Ze względu na nienormowany czas pracy i niestabilne zarobki (uzależnione od ilości zleceń) zawód mediatora można zaliczyć do tzw. wolnych zawodów i póki co funkcjonuje on raczej jako zajęcie dodatkowe obok podstawowej działalności (np. w zawodzie prawnika czy psychologa). Mediatorzy najczęściej pracują na umowy zlecenia na przeprowadzenie mediacji w konkretnej sprawie.

Mogą być również zatrudniani na etacie w poradniach, fundacjach, instytucjach, a nawet firmach komercyjnych np. w działach HR, ZZL. Mediator może również oferować swoje usługi prowadząc własną działalność gospodarczą.

Jak szukać pracy w zawodzie mediatora?

Ze względu na specyfikę pracy rzadko można trafić na ogólnodostępne oferty etatowej pracy na stanowisko mediatora.

Najlepszym sposobem rozpoczęcia kariery w tym zawodzie jest nawiązanie współpracy z ośrodkiem mediacyjnym lub organizacją pozarządową (stowarzyszeniem, fundacją) lub uczelnią wyższą, która prowadzi działalność lub projekty związaną z mediacją. Organizacje takie prowadzą mediacje umowne oraz tworzą listy mediatorów, które przekazują do sądu.

Osoba, która ukończyła kurs lub studia podyplomowe z mediacji w sprawach karnych i/lub nieletnich sprawców czynu karalnego może również samodzielnie zawnioskować do sądu o wpisanie na listę mediatorów sądowych. W praktyce jednak skierowań na mediację z sądu jest wciąż niewiele.

Zarobki

Zasady wynagradzania mediatora w sprawach cywilnych prowadzonych na podstawie postanowienia sądu określa Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 listopada 2005 r. w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym. Wynagrodzenie mediatora uzależnione jest od wartości przedmiotu sporu i wynosi 1% (ale nie więcej niż 1000 zł za całość postępowania mediacyjnego). Honorarium za przeprowadzone posiedzenie mediacyjne waha się średnio między 25 a 60 zł brutto. Dodatkowo zwrotowi podlegają udokumentowane i niezbędne wydatki poniesione przez mediatora w związku z przeprowadzeniem mediacji (np. za wynajem pomieszczenia, przejazdy, materiały biurowe).

Wynagrodzenie mediatora w mediacjach pozasądowych ustalane jest indywidualnie między mediatorem a stronami.

Pensja mediatora na etacie uzależnione jest od instytucji / firmy zatrudniającej.

 

Zapotrzebowanie na mediatorów rośnie z każdym rokiem, w miarę rozpowszechniania się w Polsce tego sposobu rozwiązywania konfliktów i sporów, dlatego warto rozważyć podjęcie starań rozwoju w tym zawodzie.

 


 

Prezentowane informacje zostały opracowane na podstawie wywiadu przeprowadzonego 18 października 2012 z Panią Moniką Kaźmierczak, profesjonalnym mediatorem i prezesem zarządu Fundacji Pracownia Dialogu, materiałów udostępnionych na stronie http://www.pracowniadialogu.orgoraz zebranych w trakcie obchodów Międzynarodowego Dnia Mediacji, które miały miejsce w Toruniu między 15 a 19 października 2012.

wywiad przeprowadziła i informacje zebrała
Anna Bielawiec-Osińska