Pytania

  • Czym charakteryzuje się stosunek pracy?
  • Kiedy można żądać ustalenia istnienia stosunku pracy przez sąd?

Podstawa prawna

  1. Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn.zm.)
  2. Ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 z późn.zm.)

Pojęcie stosunku pracy

Przepis art. 22 §1 k. p. stanowi, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Podstawy nawiązania stosunku pracy

            Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie:

  • umowy o pracę,
  • powołania,
  • wyboru,
  • mianowania lub
  • spółdzielczej umowy o pracę (art. 2 k. p.)

Czy praca zawsze musi być świadczona w ramach stosunku pracy?

Nie każde zatrudnienie musi mieć charakter pracowniczy. O wyborze rodzaju podstawy prawnej zatrudnienia decydują zainteresowane strony. Należy pamiętać również o tym , że o charakterze stosunku prawnego nie decyduje wyłącznie nazwa zawartej umowy (postanowienie SN z dnia 3 lutego 2010 r., II PK 297/09).

Umowa cywilnoprawna zamiast umowy o pracę

W świetle art. 22 § 1 i 11 k. p. sąd może ustalić istnienie stosunku pracy także wtedy, gdy strony w dobrej wierze zawierają umowę cywilnoprawną, lecz jej treść lub sposób realizacji odpowiada cechom stosunku pracy (wyrok SN z dnia 3 czerwca 2008 r., I PK 311/07) Oznacza to, że zatrudnienie posiadające cechy charakterystyczne dla stosunku pracy jest zatrudnieniem w ramach stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.

Uwaga! Nie każda umowa cywilnoprawna określająca miejsce lub czas wykonywania usługi jest automatycznie umową o pracę. Muszą wystąpić także inne cechy charakterystyczne dla zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Praca musi być świadczona osobiście, odpłatnie, w sposób ciągły, dobrowolnie podporządkowany,  na rzecz i ryzyko pracodawcy.

Ustalenie istnienia stosunku pracy przez sąd

Ustalenie istnienia stosunku pracy odbywa się w postępowaniu sądowym.

Powództwo może wytoczyć:

  1. osoba, która świadczy pracę w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy, mimo że została zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej

    * art. 189 k.p.c.: Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.
     
  2. inspektor pracy

    * art. 631 k.p.c.: W sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować za zgodą powoda do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium.

Uwaga! Inspektor pracy może wystąpić z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy bez zgody, a nawet wiedzy osoby, która świadczy pracę w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy, wbrew nazwie umowy zawartej przez strony.

Właściwość sądu w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy

Art. 461§1 k.p.c.:

Powództwo może być wytoczone bądź przed sąd właściwości ogólnej pozwanego, bądź przed sąd, w okręgu którego praca jest, była, miała być wykonywana,  bądź przed sąd, w okręgu którego znajduje się zakład pracy.

Art. 461§1¹k.p.c.:

Sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy należą do właściwości sądów rejonowych, bez względu na wartość przedmiotu sporu.  

 



opracowanie: Magdalena Stolarska (15.11.2012) Studentka III roku prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Członek Studenckiego Koła Prawa Pracy. Interesuje się prawem pracy i prawem karnym.

opieka merytoryczna: dr Marzena Szabłowska